Reprezentacja spółki jawnej

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna

z dnia 30 maja 2008 r.

III CZP 43/2008

Skuteczność pełnomocnictwa procesowego udzielonego przez spółkę jawną uzależniona jest od zachowania sposobu reprezentacji ujawnionego w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Sędzia SN: Dariusz Zawistowski (przewodniczący)

Sędziowie SN: Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca), Irena Gromska-Szuster

Protokolant: Bożena Nowicka

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "Ż." sp. z o.o. w K. przeciwko "L." sp. j. w R. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 30 maja 2008 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w R. postanowieniem z dnia 25 lutego 2008 r. (...):

"Czy wskazanie w umowie spółki jawnej i wpisanie w KRS sposobu jej reprezentacji tak, iż co do czynności prawnych zobowiązujących lub rozporządzających przenoszących ustalony kwotowo limit wymagana jest reprezentacja łączna wszystkich wspólników uniemożliwia skuteczne podpisanie pełnomocnictwa procesowego przez jednego wspólnika w sprawie o roszczenie przekraczające kwotę ustalonego limitu do jednoosobowej reprezentacji spółki?"

podjął uchwałę.

Uzasadnienie

Przedstawione zagadnienie prawne nasunęło się Sądowi Okręgowemu w R. przy rozpoznawaniu zażalenia pozwanej "L.", spółki jawnej w R. na postanowienie Sądu Rejonowego w R. odrzucające jej sprzeciw od nakazu zapłaty z dnia 5 września 2007 r. Jako podstawę odrzucenia sprzeciwu Sąd I instancji wskazał art. 479[8]a § 5 kpc wyjaśniając, że z przedłożonego odpisu Krajowego Rejestru Sądowego wynika zróżnicowany sposób reprezentacji spółki - w zakresie czynności rozporządzających lub zobowiązujących, dokonywanych imieniem spółki, nie przenoszących 4.000 zł, każdy wspólnik może działać samodzielnie, natomiast do czynności rozporządzających lub zobowiązujących przenoszących 4.000 zł wymagana jest łączna reprezentacja wszystkich wspólników. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że spór toczy się o zapłatę kwoty 7.386,17 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami sądowymi, tymczasem pełnomocnictwo radcy prawnego, który sporządził i podpisał w imieniu pozwanej spółki sprzeciw, udzielone zostało jedynie przez Lucynę N. Takie pełnomocnictwo Sąd ocenił jako nieprawidłowo udzielone, odwołując się do treści art. 29 i art. 30 ksh, które uznał za podstawę wiążącego określenia przez wspólników zasad współdziałania w stosunkach zewnętrznych w ramach reprezentacji łącznej.

Pozwana w zażaleniu zarzuciła naruszenie art. 479[8]a § 5 kpc w zw. z art. 29 ksh oraz art. 30 ksh i podniosła, że wymaganie reprezentacji łącznej ograniczone zostało przez wspólników do czynności pozasądowych. Podkreśliła, że zgodnie z art. 29 § 3 ksh prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, co oznacza, że ustalenie przez wspólników innych reguł reprezentacji nie będzie miało znaczenia dla ważności i skuteczności czynności wobec tych osób, a jedynie może być podstawą roszczeń pomiędzy wspólnikami. Zwróciła też uwagę, że ustanowienie pełnomocnika procesowego nie jest czynnością zobowiązującą ani rozporządzającą przewyższającą wartość 4.000 zł, skoro wynagrodzenie pełnomocnika wynosi 1.200 zł. Ponadto argumentowała, że podjęcie obrony w niniejszej sprawie jest czynnością zachowawczą której może dokonać każdy wspólnik na podstawie art. 209 kc.

Sąd Okręgowy, uzasadniając swoje wątpliwości, przedstawione w pytaniu, wskazał, że w doktrynie i w judykaturze występują rozbieżne stanowiska, co do tego czy w stosunku do osób trzecich wiążący jest sposób reprezentacji spółki jawnej ustalony w umowie na podstawie art. 30 § 1 ksh i ujawniony w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz jakie są skutki działania wspólnika z przekroczeniem kompetencji określonych przez umowę spółki.

Część autorów uznaje, że przyjęcie reprezentacji łącznej stanowi ograniczenie prawa wspólnika spółki jawnej do reprezentowania tej spółki i zgodnie z regulacją zawartą w art. 29 § 3 ksh - jest skuteczne tylko w stosunkach wewnętrznych między wspólnikami; inni natomiast opowiadają się za poglądem, że przyjęcie reprezentacji łącznej nie stanowi ograniczenia prawa wspólnika do reprezentacji, ponieważ jedynie ustala technikę realizacji tego prawa, wobec czego nie narusza art. 29 § 3 ksh i jest wiążące wobec osób trzecich.

Sąd Okręgowy rozważył także stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu uchwały z dnia 27 kwietnia 2001 r. (III CZP 6/2001 OSNC 2001/10 poz. 148), przyjmując, że odnosi się do zbliżonej kwestii. Sąd Najwyższy przyjął, że udzielenie określonej osobie prokury z zastrzeżeniem, iż może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu lub wspólnikiem, nie narusza przewidzianego w art. 61 § 3 kh (identycznego w swej treści z art. 29 § 3 ksh) zakazu ograniczenia prokury ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, bowiem wymaganie, aby prokurent współdziałał z członkiem zarządu lub wspólnikiem, podobnie jak wymaganie współdziałania przez prokurentów łącznych, dotyczy sposobu reprezentowania spółki i nie stanowi ograniczenia ustalonego w art. 61 § 1 kh zakresu umocowania prokurenta.

Sąd Okręgowy przychyla się do tej ostatniej koncepcji, zwracając uwagę, że przemawia za nią także wynikające z art. 26 § 1 pkt 4 ksh wymaganie zgłoszenia sądowi rejestrowemu nazwisk i imion osób uprawnionych do reprezentowania spółki jawnej oraz sposobu reprezentacji tej spółki, które skoordynowane jest z art. 39 pkt 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Tekst jednolity: Dz. U. 2007 r. Nr 168 poz. 1186), nakazującym zamieszczenie w dziale 2 rejestru przedsiębiorców danych dotyczących - w przypadku gdy w spółkach osobowych nie ma organu powołanego do ich reprezentowania - wspólników uprawnionych do reprezentowania spółki, a także sposobu reprezentacji. Obowiązek ten, w ocenie Sądu Okręgowego, nie miałby uzasadnienia w wypadku przyjęcia, iż ustalenie reprezentacji łącznej nie wywołuje skutków w stosunku do osób trzecich. Sąd Okręgowy za możliwe uznał także określenie sposobu reprezentacji poprzez wyznaczenie wartości zobowiązań lub rozporządzeń, do której każdy wspólnik może działać samodzielnie, a powyżej której wymagana będzie reprezentacja łączna. Ujawnienie takiego sposobu reprezentacji w rejestrze przedsiębiorców, wpływałoby, jego zdaniem, na ocenę prawidłowości pełnomocnictwa procesowego udzielonego niezgodnie z zasadami jawnymi z rejestru.

Konstrukcja prawna spółki jawnej, oparta na ścisłych więziach osobowych pomiędzy jej wspólnikami, nie przewiduje powoływania w takiej spółce organów. Prawo reprezentowania spółki zastrzeżone zostało dla jej wspólników, co wynika z postanowienia art. 29 § 1 ksh.

Problem prawny przedstawiony do rozstrzygnięcia sprowadza się do określenia relacji między art. 29 § 1 i 3 oraz art. 30 § 1 ksh. Obydwa przepisy dotyczą reprezentowania spółki jawnej przez jej wspólników. Zgodnie z pierwszym każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę, a prawa tego nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Natomiast art. 30 § 1 ksh upoważnia wspólników do umownego wyłączenia niektórych spośród siebie z prawa reprezentowania lub do ustanowienia reprezentacji łącznej (z innym wspólnikiem bądź prokurentem). Nie budzi przy tym wątpliwości, że art. 29 § 3 ksh, zakazujący ograniczania prawa wspólnika do reprezentowania spółki w stosunkach z osobami trzecimi wyraża normę bezwzględnie obowiązującą. Jego treść wyznacza kierunek wykładni następującego po nim art. 30 ksh, ustanawiającego umowną swobodę ukształtowania przez wspólników zasad reprezentacji obowiązującej w konkretnej spółce. Wspólnicy mogą więc przyjąć dogodne dla nich reguły, jednak w zakresie, w jakim będą one naruszały zakaz z art. 29 § 3 ksh, postanowienia umowy spółki odniosą skutek jedynie w wewnętrznych stosunkach między wspólnikami.

Rozważyć zatem należy, czy umowne ustanowienie reprezentacji łącznej, przewidziane w art. 30 § 1 ksh stanowi ograniczenie prawa do reprezentacji, czy też jest to tylko określeniem zasad wykonywania prawa do reprezentacji, nie powodującym ograniczenia prawa do reprezentacji, a w konsekwencji wiążącym także w stosunkach zewnętrznych spółki.

Omawiane zagadnienie w orzecznictwie Sądu Najwyższego nie znalazło jednoznacznej odpowiedzi. Jedynie w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 stycznia 2002 r. wydanego w sprawie V CKN 650/2000 (LexPolonica nr 385501) Sąd pośrednio przyjął wiążący charakter umownego wprowadzenia reprezentacji łącznej wspólników spółki jawnej, uznał bowiem, że jeśli umowa takiej spółki przewiduje reprezentację łączną a umowę sprzedaży w imieniu spółki podpisał tylko jeden wspólnik, to umowa taka może zostać konwalidowana przez zastosowanie per analogiam art. 103 kc.

Pomoc przy wykładaniu omawianych przepisów mogą stanowić poglądy nauki i orzecznictwo dotyczące treściowo zbliżonych regulacji takich jak art. 204 i art. 205 ksh (poprzednio art. 198 i art. 199 § 1 kh), czy też art. 372 i 373 ksh (poprzednio art. 369 i art. 370 § 1 kh). Dotyczą one wprawdzie spółek kapitałowych, będących osobami prawnymi i zasad ich reprezentowania przez organ, jakim jest zarząd, jednak analogie pomiędzy reprezentacją spółki osobowej przez wspólników, a działaniem członków zarządu są tak znaczne, że odniesienie się do jest konieczne. W powołanych przepisach, mimo kategorycznego wyłączenia możliwości ograniczenia prawa członka zarządu do reprezentowania spółki (z ograniczona odpowiedzialnością- art. 204 § 2 ksh i akcyjnej - art. 372 § 2 ksh) ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, ustawa przewiduje możliwość określenia sposobu reprezentowania spółki w umowie spółki z ograniczona odpowiedzialnością lub statucie spółki akcyjnej, a na wypadek braku stosownej regulacji przewiduje do składania oświadczeń woli reprezentację łączną przez dwóch członków zarządu lub mieszaną przez członka zarządu i prokurenta. Tym samym reprezentacja łączna w obydwu wypadkach nie jest uznawana przez ustawodawcę za naruszenie zakazu ograniczenia prawa reprezentacji przysługującego członkowi zarządu.

Interpretacja omawianych obecnie przepisów nawiązuje do stanowiska wykształconego pod rządami poprzednio obowiązującego kodeksu handlowego i opiera się na rozróżnieniu prawa do reprezentacji i sposobu reprezentacji. Rozgraniczenie tych pojęć, akceptowane w doktrynie, w orzecznictwie dokonane zostało w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r. III CZP 112/96 (OSNC 1997/2 poz. 20), w której za dopuszczalne uznano ustanowienie reprezentacji łącznej do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powyżej określonej ich wartości. Sąd Najwyższy odróżnił prawo do reprezentacji, które przysługiwało każdemu członkowi zarządu z mocy imperatywnego art. 198 § 3 kh i które nie mogło być ograniczone wobec osób trzecich, od sposobu reprezentacji. Wskazał, że w przypadku zarządu wieloosobowego w gestii wspólników w drodze umowy spółki pozostaje określenie sposobu występowania przez nich w stosunkach zewnętrznych, jako reprezentacji samodzielnej lub łącznej. Z takim ograniczeniem muszą liczyć się osoby trzecie i jest to zgodne z ogólną regulacją działań osób prawnych, zawartą w art. 35 i 38 kc, a odwołującą się do postanowień statutu osoby prawnej. Niemniej w uzasadnieniu Sąd wskazał, że zróżnicowanie sposobu reprezentacji w zależności od wartości dokonywanej czynności stanowiło już realizację przewidzianego w art. 200 kh uprawnienia wspólników do wprowadzania określonych reguł zachowań skutecznych jedynie w stosunkach wewnętrznych, ale już nie wobec osób trzecich.

Odnosząc powyższe uwagi do unormowania dotyczącego spółki jawnej stwierdzić należy, że w tym wypadku art. 29 § 1 i 3 ksh ustanawia nie podlegające ograniczeniu ze skutkiem wobec osób trzecich prawo reprezentowania spółki przez wspólnika. Natomiast art. 30 § 1 ksh, umożliwia wspólnikom wprowadzenie w umowie spółki własnych regulacji w zakresie reprezentacji - nie tylko poprzez ustanowienie reprezentacji łącznej (z innym wspólnikiem bądź prokurentem), ale nawet poprzez wyłączenie niektórych wspólników od reprezentowania spółki. W tym wypadku ustawodawca nie zamieścił dyspozytywnego przepisu narzucającego reprezentację łączną w braku szczególnych postanowień umownych, jako regułę przyjął bowiem prawo samodzielnej reprezentacji każdego wspólnika. Różnica ta nie uzasadnia jednak odmiennych wniosków, ponieważ także w odniesieniu do spółki jawnej skuteczność postanowień umownych w stosunkach zewnętrznych wyznaczona jest jedynie bezwzględnie obowiązującym art. 29 § 3 ksh. Oznacza to, że wobec osób trzecich nie będą skuteczne tylko postanowienia umowne ograniczające prawo wspólnika do reprezentowania spółki, a zatem np. wyłączenie wspólnika od jej reprezentowania, czy wyznaczenie zakresu spraw, w których przysługuje mu prawo reprezentacji. Natomiast regulacje umowne, których celem jest jedynie określenie sposobu tej reprezentacji, do których należy ustanowienie reprezentacji łącznej, nie naruszają zakazu z art. 29 § 3 ksh i są wiążące w stosunkach zewnętrznych spółki.

Sposób reprezentacji pozwanej spółki określony został w sposób bardziej skomplikowany. Reprezentacja łączna obejmuje jedynie pewne czynności, oznaczone przedmiotowo i wartościowo (czynności rozporządzające i zobowiązujące, których wartość przekracza 4.000 zł). W związku z tym rodzi się pytanie, czy jest to nadal sposób reprezentacji, czy też - jak podobną sytuację ocenił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 24 października 1996 r. dotyczącej podobnego postanowienia zawartego w umowie spółki z ograniczona odpowiedzialnością - są to już reguły wewnętrzne wzajemnych zachowań wspólników, które nie wpływają na stosunki zewnętrzne spółki. Odróżnienie musi być przeprowadzone przy założeniu, że sposób reprezentacji polega na oznaczeniu osoby lub osób, których oświadczenie złożone osobie trzeciej wiąże spółkę jawną. Natomiast zastrzeżenia wewnętrzne mogą być bardzo zróżnicowane i obejmują postanowienia umowne, którymi wspólnicy zabezpieczyli wzajemnie swój wpływ na sprawy spółki, jak np. konieczność uzyskania przez wspólnika zgody pozostałych wspólników na złożenie oświadczenia czy też nieskuteczne na zewnątrz postanowienia umowne ograniczające prawo reprezentacji wspólnika.

Art. 30 § 1 ksh nie wyłącza możliwości ustalenia reprezentacji łącznej tylko w zakresie czynności o większym znaczeniu dla spółki. Przeciwnie, zestawienie reguły, jaka jest prawo wspólnika do samodzielnego reprezentowania spółki (art. 29 § 1 ksh) z możliwością wprowadzenia reprezentacji łącznej, wskazuje na to, że dopuszczalne jest objęcie taką reprezentacją tylko pewnych czynności. Odpowiada to potrzebom gospodarczym i racjonalnie pojmowanej zasadzie współpracy i wzajemnej kontroli wspólników. Nie stanowi również zagrożenia dla interesu osób trzecich, których ochrona powoływana jest jako podstawowy argument uzasadniający wprowadzenie art. 29 § 3 ksh.

Sąd Okręgowy słusznie wskazuje na wynikający z art. 26 § 1 pkt 4 ksh obowiązek zgłoszenia sądowi rejestrowemu nazwisk i imion osób uprawnionych do reprezentowania spółki jawnej oraz sposobu reprezentacji tej spółki, skoordynowany z art. 39 pkt 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, określającym zakres obowiązkowych wpisów spółki jawnej w rejestrze przedsiębiorców. Z rejestru wynikają dane wspólników uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób tej reprezentacji. Zgodnie z art. 8 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym rejestr ten jest jawny i każdy ma prawo dostępu do zawartych w nim informacji. Dane wpisane do rejestru korzystają z domniemania prawdziwości (art. 17 ust. 1 ustawy). Sposób reprezentacji ujawniony w rejestrze jest zatem znany osobom trzecim (art. 15 ustawy o KRS), których działanie w zaufaniu do treści rejestru podlega ochronie (art. 17 ust. 2 tej ustawy).

Sposób reprezentacji przyjęty przez wspólników pozwanej spółki i ujawniony w rejestrze przedsiębiorców wyznacza zakres przedmiotowy reprezentacji łącznej ograniczony wyłącznie do czynności rozporządzających i zobowiązujących. Tymczasem udzielenie pełnomocnictwa procesowego jest czynnością upoważniającą według twierdzeń skarżącego, nieobjęta zakresem umownej reprezentacji łącznej. Rzeczą Sądu orzekającego będzie w tej sytuacji rozważenie, czy pełnomocnik strony pozwanej został umocowany należycie. Rozstrzyganie przedstawionego przez sąd drugiej instancji zagadnienia prawnego na podstawie art. 390 § 1 kpc nie może bowiem prowadzić do zastąpienia tego sądu w czynnościach orzeczniczych.

Z przytoczonych względów orzeczono jak w uchwale.

 

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie

z roku 2008

I ACa 550/2008

SA uznał, że zachowania pozwanych, w tym wycofywanie z sądu pozwów, które składał (w imieniu spółki) powód, były nie do pogodzenia z interesami firmy. Stanowiły, przynajmniej w pewnym zakresie, działalność konkurencyjną, którą wspólnik nie może się zajmować bez zgody innych wspólników.

 

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego

z dnia 29 listopada 2007 r.

II OSK 1591/2006

Z mocy ustawy (art. 29 § 1 i § 2 Kodeksu Spółek handlowych) każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Skoro więc o wszystkich czynnościach dokonywanych w tej sprawie Sąd pierwszej instancji powiadamiał obu wspólników, to było to równoznaczne z powiadomieniem Spółki, która w żaden sposób nie została pozbawiona możliwości obrony swoich praw.

Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Bujko (sprawozdawca).

Sędziowie: Sędzia NSA Andrzej Jurkiewicz, Sędzia NSA Grażyna Radzicka.

Protokolant: Anna Jusińska.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2007 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Zakładu (...) "(...)" Z. Z., M. B. Spółka jawna w S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 6 kwietnia 2006 r. II SA/Kr 1798/2002 w sprawie ze skargi H. M.-Z. na decyzję (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w K. z dnia (...) nr (...) w przedmiocie nakazania rozbiórki

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2006 r. II SA/Kr 1798/2002, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, po rozpoznaniu skargi H. M.-Z., uchylił zaskarżoną decyzję (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia (...), nr (...) oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji w przedmiocie nakazu rozbiórki obiektu budowlanego.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd pierwszej instancji podał, że Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla powiatu (...) w K., decyzją z dnia (...) odmówił wydania nakazu rozbiórki "pomieszczenia garażu i nadbudowy nad nim" w związku z wystąpieniem H. M.-Z. dotyczącym zarzucanej samowoli budowlanej, polegającej na budowie w granicy jej działki budynku wykorzystywanego na cele działalności masarni.

Po rozpatrzeniu odwołania (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego, decyzją z dnia (...) utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu organ podał, że nie istnieją podstawy do rozbiórki spornego obiektu (garażu), bowiem został on przyjęty do użytkowania na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na użytkowanie z dnia (...), co legalizuje samowolnie wzniesione obiekty budowlane.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uwzględnił skargę H. M.-Z., stwierdzając, że organy nadzoru budowlanego zawężyły zakres postępowania w stosunku do wniosku skarżącej, która kwestionowała fakt wybudowania budynku niezgodnego z projektem architektoniczno-budowlanym. W budynku tym otwarto samowolnie, zdaniem skarżącej, Zakład (...) "(...)", podczas gdy budynek ten miał mieć charakter gospodarczy. Skarżąca podała nadto, że w (...) niezgodnie z projektem wybudowano kolejny budynek wzdłuż ul. (...) w S. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że na wystąpienia skarżącej organ nadzoru budowlanego nie reagował, co stanowi naruszenie prawa. Ponadto Sąd podniósł, że inwestorzy - M. B. i Z. Z. samowolnie wykonali przebudowę budynku masarni. W tej sytuacji organ pierwszej instancji błędnie odmówił wydania nakazu rozbiórki, odnosząc swoje rozstrzygnięcie do części żądań wniosku w zakresie "doprowadzenia muru ogrodzeniowego między działkami nr (...) a nr (...) w S. do stanu pierwotnego, przez zlikwidowanie pomieszczenia garażu i nadbudowy nad nim". Sąd nadmienił, że w protokole oględzin z dnia (...) brak jest jakichkolwiek ustaleń co do stanu faktycznego w tym zakresie. Nie dokonano w szczególności żadnych pomiarów, mimo że skarżąca podnosiła, iż w (...) budynek garażu został podniesiony o ok. 1 m. Sąd wyraził przypuszczenie, że właściwy organ administracji wydając decyzję o pozwoleniu na użytkowanie opierał się na inwentaryzacji powykonawczej nieodpowiadającej stanowi faktycznemu.

Od powyższego wyroku Z. Z. i M. B. złożyli skargę kasacyjną, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie na rzecz Zakładu (...) "(...)" Z. Z., M. B. spółka jawna z siedzibą w S. kosztów postępowania.

W skardze kasacyjnej podniesiono zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

- art. 183 § 1 pkt 5 w związku z art. 33 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2002 r. Nr 153 poz. 1270 ze zm.) poprzez niezawiadomienie o toczącym się postępowaniu podmiotu, którego interesów jego wynik bezpośrednio dotyczył, czyli inwestora i użytkownika obiektu będącego przedmiotem postępowania - Zakładu (...) "(...)" Z. Z., M. B. spółka jawna z siedzibą w S. Uchybienie powyższe, w ocenie skarżących, skutkuje nieważnością postępowania sądowo-administracyjnego;

- art. 171 w związku z art. 134 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez niewłaściwe zastosowanie tych przepisów, polegające na przyjęciu, że przedmiotem postępowania administracyjnego było badanie, czy przebudowa garażu oraz nadbudowa muru zostały wzniesione zgodnie z projektem, w sytuacji, gdy przedmiotowe "przeróbki" zostały dopuszczone do użytkowania na podstawie ostatecznej decyzji Burmistrza S. z dnia (...) o pozwoleniu na użytkowanie. W związku z wydaniem tej decyzji organy administracji nie były uprawnione do badania legalności prac, w wyniku których powstały obiekty dopuszczone do użytkowania.

Pismem z dnia 26 września 2006 r. H. M.-Z. złożyła odpowiedź na skargę kasacyjną, wnosząc o wydanie sprawiedliwego orzeczenia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Przede wszystkim należy stwierdzić, iż w sprawie nie zaistniała żadna z przyczyn skutkujących nieważnością postępowania, co Sąd drugiej instancji bierze pod uwagę z urzędu (art. 183 § 1 w zw. z § 2 P.p.s.a.).

W szczególności nie doszło do pozbawienia strony możliwości obrony swoich praw (art. 183 § 1 pkt 5 P.p.s.a.), co skarżący zarzucili w skardze kasacyjnej. Zarzut ten został uzasadniony tym, że inwestorem i użytkownikiem budynków, których dotyczy postępowanie, była spółka jawna "(...)" - Zakład (...) - Z. Z., M. B., a postępowanie toczyło się bez jej udziału, lecz z udziałem obojga wspólników Z. Z. i M. B. Fakt, iż Sąd pierwszej instancji uznał za uczestników postępowania na prawach strony (art. 33 § 1 P.p.s.a.) Z. Z. i M. B. i prowadził postępowanie z ich udziałem, nie stanowi przyczyny nieważności postępowania. Z załączonych dopiero do skargi kasacyjnej dokumentów wynika, iż przedmiotowa nieruchomość należała na zasadzie współwłasności do Z. Z. i M. B., którzy zawarli wpierw umowę spółki cywilnej do prowadzenia działalności gospodarczej, a następnie przekształcili ją w spółkę jawną - Zakład (...) "(...)". Spółka jawna jest spółką osobową, do prowadzenia przedsiębiorstwa pod własną firmą i nie jest spółką handlową (art. 22 § 1 Kodeksu Spółek handlowych, Dz. U. 2000 r. Nr 94 poz. 1037 ze zm.).

Z mocy ustawy (art. 29 § 1 i § 2 Kodeksu Spółek handlowych) każdy wspólnik ma prawo reprezentować tę spółkę we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Skoro więc o wszystkich czynnościach dokonywanych w tej sprawie Sąd pierwszej instancji powiadamiał obu wspólników, to było to równoznaczne z powiadomieniem Spółki, która w żaden sposób nie została pozbawiona możliwości obrony swoich praw.

Również zarzut obrazy art. 171 w zw. z art. 134 P.p.s.a. jest nieuzasadniony. Powodem uchylenia przez Sąd pierwszej instancji decyzji obu instancji było stwierdzenie, iż organy nie wyjaśniły dokładnie zakresu żądań H. M.-Z., zawartych w jej piśmie inicjującym postępowanie z dnia (...), a następnie nie wyjaśniły stanu faktycznego sprawy w stopniu umożliwiającym jej ostateczne rozpoznanie. Pismem tym wskazane zostały fakty samowoli budowlanej na sąsiedniej nieruchomości dokonane przez szereg lat, zarówno przed (...) r. - co mogło być objęte decyzją o pozwoleniu na użytkowanie - jak i w okresie późniejszym. Zaskarżone decyzje odniosły się natomiast tylko do jednego faktu samowoli budowlanej, dokonanego na jednym obiekcie.

W tej sytuacji uchylenie tych decyzji wydanych bez wyjaśnienia sprawy było uzasadnione i w żaden sposób nie naruszało przepisu art. 171 w zw. z art. 134 P.p.s.a.

Skarga kasacyjna nie zawiera więc uzasadnionych podstaw, co skutkuje jej oddalenie z mocy art. 184 P.p.s.a.

 

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Wyrok Zespołu Arbitrów - Urząd Zamówień Publicznych

z dnia 7 lutego 2007 r.

UZP/ZO/0-111/07

Ważne i prawnie wiążące w stosunku do całej spółki jest każde oświadczenie woli wspólnika spółki jawnej wobec osób trzecich. W tym także oświadczenie wspólnika polegające na złożeniu i podpisaniu oferty, czy też ustanowienia pełnomocnika, jak to wymaga art. 23 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych.

Przewodniczący Zespołu Arbitrów: Zbigniew Obłoza.

Arbitrzy: Olgierd Jerzy Koleśnik, Urszula Lidia Grzyb.

Protokolant: Katarzyna Kawulska.

Zespół Arbitrów po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 lutego 2007 r. w Warszawie odwołania wniesionego przez Lider Konsorcjum: Lucyna Maria K. O. S. Z. K. Z., K., S. 2/16 od oddalenia przez zamawiającego Zarząd Budynków Komunalnych, K., Os. Z. J. 14 protestu z dnia 5 stycznia 2007 r. przy udziale zgłaszającego przystąpienie do postępowania odwoławczego xxx po stronie odwołującego się.

orzeka:

1. Uwzględnia odwołanie i nakazuje powtórną ocenę ofert.

2. Kosztami postępowania obciąża Zarząd Budynków Komunalnych, K., Os. Z. J. 14

nakazuje:

1) zaliczyć na rzecz Urzędu Zamówień Publicznych koszty w wysokości 4.040 zł 25 gr (słownie: cztery tysiące czterdzieści złotych dwadzieścia pięć groszy) z kwoty wpisu uiszczonego przez Lider Konsorcjum: Lucyna Maria K. Ogród System Zakład Konwersacji Zieleni, K., S. 2/16

2) dokonać wpłaty kwoty 4.040 zł 25 gr (słownie: cztery tysiące czterdzieści złotych dwadzieścia pięć groszy) przez Zarząd Budynków Komunalnych, K., Os. Z. J. 14 na rzecz Lider Konsorcjum: Lucyna Maria K. Ogród System Zakład Konwersacji Zieleni, K., S. 2/16, stanowiącej uzasadnione koszty uczestnika postępowania odwoławczego poniesione z tytułu kosztów postępowania

3) dokonać wpłaty kwoty 0 zł 0 gr (słownie: xxx) przez xxx na rzecz Urzędu Zamówień Publicznych na rachunek dochodów własnych UZP

4) dokonać zwrotu kwoty 15.59 zł 75 gr (słownie: piętnaście tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt dziewięć złotych siedemdziesiąt pięć groszy) z rachunku dochodów własnych Urzędu Zamówień Publicznych na rzecz Lider Konsorcjum: Lucyna Maria K. Ogród System Zakład Konwersacji Zieleni, K., S. 2/16.

Uzasadnienie

Zamawiający Zarząd Budynków Komunalnych z K. prowadzi postępowanie w trybie przetargu nieograniczonego na "Przycinkę cięcie drzew, krzewów znajdujących się na terenie K. w podziale na 9 części".

W postępowaniu tym ofertę złożyli również następujący wykonawcy wspólnie ubiegający się o udzielenie zamówienia:

1. Lucyna Maria K. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą "Ogród System Zakład Konserwacji Zieleni" z siedzibą w K. przy ul. Słom.

2. Marek S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą "Zakład Konserwacji Zieleni Ogród System" z siedzibą w K. przy ul. Sare.

3. Marek Z., Maria W., Jacek Z. przedsiębiorcy działający jako wspólnicy spółki cywilnej, pod nazwą "Pracownia Zieleni" z siedzibą w K. przy ul. S.

4. "Zakład Urządzania i Utrzymania Zieleni J. G., A. P., J. F." spółka jawna, z siedzibą w K. przy ul. K. 11/2 zwani dalej Konsorcjum.

Wykonawcy upoważnili Lucyne Marie K. do reprezentowania konsorcjum.

W dniu 29 grudnia 2006 r. Zamawiający poinformował Konsorcjum o wyborze najkorzystniejszej oferty jak również że jego oferta została odrzucona jako niezgodna z SIWZ oraz nieważna. Zamawiający uznał że oferta Konsorcjum nie została podpisana przez osoby właściwie umocowane.

W szczególności brak było umocowania do reprezentowania spółki cywilnej "Pracownia Zieleni". Zdaniem Zamawiającego udzielenie pełnomocnictwo jako czynność przekraczająca zwykły zarząd, winno być podpisane przez wszystkich wspólników spółki cywilnej, a nie jak to miało miejsce w przedmiotowym przypadku jedynie przez jednego ze wspólników. Również uchwała wspólników upoważniająca Jacka Z. "do reprezentowania Pracowni Zieleni we wszystkich czynnościach związanych z przetargiem ogłoszonym przez Zarząd" nie może być za takie upoważnienie poczytana gdyż brak jest w nim uprawnienia do udzielania dalszych pełnomocnictw.

Dodatkowo Zamawiający zakwestionował również ważność pełnomocnictwa udzielonego Pani Lucynie K. przez "Zakład Urządzania i Utrzymania Zieleni J. G., A. P., J. F." spółka jawna. Osoba udzielająca takiego pełnomocnictwa Pan Andrzej P. będący jednym ze wspólników spółki, zdaniem Zamawiającego nie miał upoważnienia do udzielania dalszych pełnomocnictw.

Niezałeżnie od powyższego Zamawiający uznał że oferta ta winna zostać odrzucona jako niezgodna z postanowieniami SIWZ, z racji tego że jeden z dokumentów nie został sporządzony w języku polskim.

Na powyższą decyzję Zamawiającego, w dniu 4 stycznia 2007 roku (jakkolwiek w wyniku błędu pisarskiego data na proteście jest podana jako 4 grudnia 2007 roku), Odwołujący złożył protest. Zdaniem Odwołując odrzucenie oferty Konsorcjum jako nieważnej zostało dokonane z naruszeniem art. 89 ust 1 pkt 8 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. 2004 r. Nr 19 poz. 177 z późn. zm.) zwanej dalej ustawą. Decyzja Zamawiającego naruszyła ponadto przepisy art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy, art. 91 ust 1 w związku z art. 2 pkt 5 ustawy, jak również naruszenie przepisów 65 oraz art. 866 kodeksu cywilnego, art. 29 kodeksu spółek handlowych.

Zdaniem Odwołującego stanowisko Zamawiającego oceniającego zawarte w ofercie dokumenty upoważniające do podpisania pełnomocnictwa dla lidera konsorcjum zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego dotyczącego pełnomocnictwa jest nieuprawnione. Właściwe uregulowania prawne dotyczące upoważnienia do działania w imieniu spółki cywilnej zawarte są w art. 866 kodeksu cywilnego, oraz w art. 29 kodeksu spółek handlowych odnoszącego się do sposobu reprezentowania spółki jawnej.

Odnosząc się do niezgodności oferty z SIWZ, Odwołujący podniósł że zapisy w języku angielskim nie odnoszą się do treści oferty, lecz zawarte są w dokumencie który nie był żądany przez Zamawiającego, jak taki nie może być przedmiotem oceny i powodem do odrzucenia oferty.

Mając na względzie powyższe naruszenia Odwołujący zażądał powtórzenia czynności oceny ofert i uznania że oferta Wykonawców nie podlega odrzuceniu i jest ofertą najkorzystniejszą jak również udzielenia zamówienia publicznego Wykonawcom (zawarcia z nimi umowy).

Protest nie został rozstrzygnięty w przypisanym terminie, w związku z tym na mocy postanowień art. 183 ust. 3 ustawy należy uznać że został on oddalony w całości.

W dniu 19 stycznia Odwołujący złożył odwołanie od rozstrzygnięcia protestu, w którym powtórzył zarzuty i wnioski zawarte w proteście.

Zespół Arbitrów na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz przedłożonych przez strony na rozprawie, jak również na podstawie stanowisk stron zaprezentowanych na rozprawie ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Bezspornym jest, że oferta, jak również pełnomocnictwo dla lidera konsorcjum zostało podpisane przez osoby reprezentujące każdego z wykonawców. Spór pomiędzy stronami dotyczy prawnych podstaw działania reprezentantów występujących w konsorcjum s.c. i s.j.

Zespół Arbitrów mając na względzie zapisy art. 29 ksh jest zdania, że każdy ze wspólników s.j. bez konieczności uzyskiwania dodatkowych pełnomocnictw jest uprawniony do występowania w imieniu spółki. Mając na względzie zapisy art. 29 § 3 ksh, który stanowi, że "prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich" Zespół Arbitrów stoi na stanowisku, że ważne i prawnie wiążące w stosunku do całej spółki jest każde oświadczenie woli wspólnika spółki jawnej wobec osób trzecich. W tym także oświadczenie wspólnika polegające na złożeniu i podpisaniu oferty, czy też ustanowienia pełnomocnika, jak to wymaga art. 23 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych. Bez znaczenia jest tu, czy taka czynność jest czynnością zwykłego zarządu, czy też jest czynnością przekraczająca zwykły zarząd. W przypadku przekroczenia przez wspólnika uprawnień wynikających z umowy spółki oświadczenie woli złożone osobie trzeciej pozostaje ważne, natomiast wspólnik jest odpowiedzialny wobec innych wspólników za naruszenie wewnętrznych przepisów spółki.

Jeśli chodzi o charakter umocowania wspólników spółki cywilnej, Zespół Arbitrów zgadza się ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 13 października 2000 r. II CKN 298/2000 (Lex Polonica 380612), według którego "umocowanie (wspólników spółki cywilnej) opiera się na przepisie ustawy, a więc mamy do czynienia z przedstawicielstwem ustawowym, a nie pełnomocnictwem (art. 96 kc). W miejsce zatem regulacji wynikającej z art. 107 kc ma zastosowanie art. 865 kc". Mając powyższe na względzie zakres upoważnienia wspólników spółki cywilnej do reprezentowania spółki winno oceniać się na podstawie zapisów umowy spółki, zgodnie z art. 866 w zw. z art. 865 § 2 kc. Stąd też uprawnienie do podpisania oferty i podpisania pełnomocnictwa dla lidera konsorcjum winno być oceniane w świetle zapisów umowy spółki, a nie w świetle upoważnień złożonych w ofercie. Wobec tego za błędne należy uznać stanowisko Zamawiającego, który kwestionuje upoważnienie wspólnika spółki cywilnej do ustanawiania innych pełnomocników przywołując w tym zakresie zapisy art. 106 kc. Uprawnienie dla wspólnika spółki cywilnej do ustanawiania pełnomocników wynika tylko i wyłącznie z przywołanych wyżej zapisów umowy i postanowień kc.

Odrębnym zagadnieniem związanym z ważnością oświadczeń woli wspólnika spółki cywilnej jest sprawa, czy dane oświadczenie woli jest czynnością zakresu zwykłego zarządu spółki, czy też czynnością taki zakres przekraczającą. Obecny Zespół Arbitrów uznaje, ze w tym konkretnym przypadku złożenie oferty w przetargu winno być poczytane za czynność przekraczającą zwykły zarząd. W takich wypadkach do ważności złożonego oświadczenia woli niezbędnym jest zgoda pozostałych wspólników spółki cywilnej. Zespół Arbitrów mając na względzie zapisy dokumentów złożonych na str. 12 i 13 oferty pn. "Upoważnienie" o treści: "Upoważniam Pana Jacka Z. (PESEL ...), zamieszkałego w K. przy ul. S. 23/5, do reprezentowania Pracowni Zieleni we wszystkich czynnościach związanych z przetargiem ogłoszonym przez Zarząd Budynków Komunalnych dotyczącym "przycinki cięć drzew, krzewów znajdujących się na terenie K., w podziale na 9 części"" winno być zinterpretowane, jako zgoda pozostałych wspólników na dokonanie wszystkich czynności, w tym również czynności przekraczającej zwykły zarząd, takich jak podpisanie oferty, czy też udzielenie pełnomocnictwa liderowi konsorcjum m.in. do podpisania umowy.

Odnosząc się do zarzutu niezgodności oferty z SIWZ polegającej na umieszczeniu w ofercie dokumentu sporządzonego w języku angielskim, Zespół Arbitrów mając na względzie wyżej zapisany wywód odnoszący się do prawnych podstaw reprezentacji spółki jawnej uznaje, że pełnomocnictwo załączone w ofercie nie było wymagane przez Zamawiającego, stąd też przedłożenie tego dokumentu w nieodpowiedniej formie (brak oryginału) nie może negatywnie wpłynąć na ocenę złożonej oferty.

Na marginesie Zespół Arbitrów pragnie zauważyć, że wymóg złożenia oryginału pełnomocnictwa wydaje się nadmierny i może w praktyce prowadzić do ograniczenia konkurencji. Wymaga bowiem od wykonawców, aby posiadali oni nieograniczoną liczbę oryginałów pełnomocnictw, co w niektórych sytuacjach może nie być możliwe do zrealizowania.

Mając na względzie powyższe Zespół Arbitrów orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 191 ust. 5 i 6 ustawy Prawo zamówień publicznych. Niemożliwe było zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego na rzecz pełnomocnika Odwołującego wobec nie złożenia do akt sprawy odpowiednich rachunków - § 4 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 19 maja 2006 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu od odwołania oraz szczegółowych zasad rozliczania kosztów w postępowaniu odwoławczym (Dz. U. 2006 r. Nr 87 poz. 608).