11.7.10

Firma spółki jawnej

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna

z dnia 2 sierpnia 1994 r.

III CZP 95/94

Jeżeli wspólnikiem spółki jawnej jest inna spółka handlowa i jej firma ma być zamieszczona w firmie spółki jawnej, może ona być skrócona, ale w sposób nie naruszający zasad ustalania i rejestracji firmy.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Montażowego Urządzeń Teletechnicznych TELBUD Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P., Przedsiębiorstwa Produkcji, Handlu i Usług "Tele-Com" z ograniczoną odpowiedzialnością w P. i Mariusza K. o wpisanie do rejestru handlowego spółki jawnej po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Poznaniu postanowieniem z dnia 29 czerwca 1994 r. IX Gz 41/94 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 kpc:

"Czy dopuszczalne jest utworzenie firmy spółki jawnej, której wspólnikami są zarówno osoby prawne, jak i osoba fizyczna, poprzez wymienienie nazw wspólników będących osobami prawnymi w formie skróconej, z dodatkiem wskazującym spółkę?"

podjął następującą uchwałę:

Uzasadnienie

Wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Montażowego Urządzeń Teletechnicznych "Telbud" Sp. z o.o. w P. Przedsiębiorstwa Produkcji, Handlu i Usług "Tele-Com" Sp. z o.o. w P. i Mariusz K. wnieśli o wpisanie do rejestru handlowego zawiązanej spółki jawnej, której firma brzmi: Agencja Techniczno-Handlowa "Telbud-Telecom" i S-ka z siedzibą w P.

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 13 stycznia 1994 r. wezwał wnioskodawców do usunięcia przeszkody do dokonania wpisu pod rygorem odmowy wpisu między innymi "przez zmianę firmy spółki, by spełniała ona wymóg art. 28 kh". W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że wymogi z art. 28 kh, co do oznaczenia firmy spółki jawnej należy odpowiednio stosować do osób prawnych jako wspólnika tejże spółki. Jeżeli zatem spółka jest członkiem innej spółki, "należy jej firmę w całości umieścić w firmie nowej spółki, o ile nie umieszcza się nazwiska innej osoby z dodatkiem wskazującym spółkę". Dlatego w sprawie niniejszej wnioskodawca winien określić firmę spółki tak, by wchodziły w jej skład pełne firmy spółek ją tworzących wraz z określeniem ich statusu prawnego bądź też utworzyć firmę spółki z nazwiska osoby wchodzącej w skład spółki z dodatkiem wskazującym na spółkę.

Przy rozpoznawaniu zażalenia wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Montażowego Urządzeń Teletechnicznych "Telbud" Sp. z o.o. w P. Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 29 czerwca 1994 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia, jako budzące poważne wątpliwości, przytoczone na wstępie zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne dotyczy wykładni art. 28 kh(1), który normuje sposób ustalenia firmy spółki jawnej. Wątpliwości Sądu Wojewódzkiego wynikają z faktu, że przepis powyższy reguluje ustalenie firmy spółki, w której wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne, podczas gdy wniosek o wpis do rejestru handlowego złożony w sprawie niniejszej dotyczy spółki jawnej, w której skład wchodzą także inne spółki prawa handlowego, a zatem do tej spółki przepis powyższy nie może być wprost zastosowany. Trafnie uznając, że w grę musi wchodzić odpowiednie stosowanie w sprawie niniejszej art. 28 kh, Sąd Wojewódzki ma wątpliwości, czy wobec tego dopuszczalne jest zamieszczenie w firmie spółki nazwy wspólnika będącego osobą prawną w formie skróconej. Usprawiedliwione są sugestie Sądu Wojewódzkiego, że taką skróconą formę uznać trzeba za dopuszczalną, wobec tego, że w art. 28 kh przewiduje się skrócenie oznaczenia osób fizycznych jako wspólników spółki jawnej. W sytuacji, gdy pełnym oznaczeniem osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, uznać trzeba, że w powołanym wyżej przepisie dopuszcza się skrócenie tego oznaczenia, skoro dopuszcza się wymienienie w firmie spółki jawnej nazwisk wszystkich wspólników albo też nazwiska i przynajmniej pierwszej litery imienia jednego lub kilku wspólników, uznając jedynie za obligatoryjny "dodatek wskazujący spółkę".

Uznając za dopuszczalne skrócenie w firmie spółki jawnej oznaczenia wspólników, będących osobami prawnymi, a ściślej spółkami prawa handlowego - i do tych jedynie spółek Sąd Najwyższy ogranicza odpowiedź na przedstawione pytanie prawne, tylko bowiem w tym zakresie może ona mieć wpływ na wynik sprawy - rozważyć jednak trzeba, w jaki sposób skrócenie oznaczenia spółki prawa handlowego, a więc praktycznie firmy tej spółki, może być dokonane. W doktrynie uważa się, że firma każdej spółki składa się z trzech podstawowych elementów: rdzenia firmy, dodatków obowiązkowych i dodatków dowolnych. Uważa się, że rdzeń firmy identyfikuje samą spółkę, pełni więc funkcję jak gdyby jej "nazwiska". Poza tym przepisy kodeksu handlowego, a mianowicie art. 28 § 1 i § 2 oraz art. 29, określają sposób ustalania firmy w zależności od rodzaju spółki. Jeżeli chodzi o spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a takie właśnie spółki, jako wspólnicy utworzonej spółki jawnej, występują z wnioskiem w sprawie niniejszej, to ich firma może być dobrana dowolnie (art. 29 kh). W tych warunkach nie można określić w sposób, który miałaby zastosowanie do wszystkich przypadków, jaki człon firmy spółki prawa handlowego stanowi "odpowiednik" nazwiska służącego do oznaczenia osoby fizycznej, a jaki mógłby być traktowany jako imię, które art. 28 kh pozwala w pewnych wypadkach pominąć, a w innych skrócić do pierwszej litery. W konsekwencji na gruncie tego przepisu nie można również w sposób generalny określić sposobu skracania firmy spółki prawa handlowego jako wspólnika spółki jawnej przy zamieszczeniu jej w firmie tejże spółki. Kwestia ta musi być bowiem oceniana na tle konkretnego przypadku takiego skracania firmy przy zachowaniu jedynie zasad ustalania i rejestracji firmy - to jest zasad prawa firmowego, przez które rozumie się zawarte w przepisach kodeksu handlowego reguły rządzące obieraniem firmy wraz z rejestracją, jej używaniem w obrocie gospodarczym, jak również poza tym obrotem oraz rozporządzeniem.

Wśród tych zasad w doktrynie wyróżnia się następujące, mogące mieć znaczenie w sprawie niniejszej. Na pierwszym miejscu wymienia się zasadę prawdziwości, z którą wiąże się ściśle zasada jawności. Ta ostatnia zasada realizuje nakaz przekazywania przez firmę pewnego minimum informacji o kupcu rejestrowym i jego przedsiębiorstwie i jest statuowana przez te przepisy kodeksu handlowego, które wymieniają dane mające być wprowadzone do firmy. Zasada prawdziwości sensu stricto sprowadza się do zakazu przekazywania przez firmę informacji, które mogłyby wprowadzać w błąd osoby trzecie. Zasada prawdziwości wyrażona została w art. 31 zdanie drugie kh(2), który to przepis ma charakter ogólny i odnosi się do wszystkich składników firmy.

Poza tym wyróżnia się zasadę wyłączności, która jest statuowana w art. 35 § 1 kh. Stosownie do tego przepisu firma powinna się odróżniać dostatecznie od firm w tej samej miejscowości już wpisanych do rejestru handlowego lub zgłoszonych. Przewidziana w tym przepisie wyłączność firmy jest rozumiana jako wyłączność w okręgu danego sądu. Wymóg dostatecznej odróżnialności ocenia się z punktu widzenia przeciętnego uczestnika obrotu gospodarczego, wymóg ten bowiem ma na celu ochronienie go przed niebezpieczeństwem pomylenia nazw przedsiębiorstw.

Wszystkie te zasady prawa firmowego zmierzają przede wszystkim do ochrony szeroko rozumianego interesu publicznego i realizacji w możliwie najpełniejszym zakresie postulatu bezpieczeństwa obrotu prawnego. Temu celowi służy również regulacja prawna instytucji rejestru handlowego. Rejestr ten bowiem stanowi podstawowe źródło informacji dla wszystkich zainteresowanych o najbardziej istotnych elementach statusu prawnego spółki, z którą mają do czynienia. Z tego względu jest on instytucją pomyślaną na użytek głównie stosunków zewnętrznych spółki. Kodeks handlowy reguluje podstawowe zasady prowadzenia rejestru handlowego i skutki wpisów w stosunkach zewnętrznych (art. 13-25(3)). Poza tym przewiduje on w art. 38 obowiązek sądu rejestrowego czuwania z urzędu nad należytym przestrzeganiem przepisów o firmie oraz nad tym, aby firmy używano w obrocie w brzmieniu zgodnym z obowiązującymi przepisami, realizując w ten sposób, w sposób najpełniejszy, przyjmowaną w prawie firmowym zasadę jawności.

Wszystkie przytoczone wyżej zasady muszą być wzięte pod uwagą przy ocenie sposobu skrócenia firmy spółki prawa handlowego jako wspólnika innej spółki, która musi poza tym uwzględniać dane wynikające z rejestru handlowego w okręgu danego sądu. Jak trafnie zauważył Sąd Wojewódzki, skrócenie firmy nie może obejmować tych jej składników, które są określone w przepisach kodeksu handlowego jako obligatoryjne, jako oznaczenie rodzaju spółki (art. 28 § 1 i § 2, art. 29 kh).

Z tych zasad udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.


 

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

z dnia 25 stycznia 1937 r.

II. C.Z. 1098/36

Wobec braku upoważnienia ustawowego - sąd rejestrowy nie jest uprawniony do ustalenia brzmienia firmy spółki handlowej inaczej niż przewiduje to umowa spółkowa, o ile tylko firma zgłoszona do wpisu zawiera konieczne dane, wymienione w art. 28 § 1 kh(1), a dodatki określające bliżej przedsiębiorstwo lub spółkę (cyt. art. 31 kh), nie nasuwają możliwości wprowadzenia w błąd, ani nie sprzeciwiają się dalszym postanowieniom prawa firmowego (cyt. art. 16 i 38), tudzież ustaw szczególnych.

Sędziowie: Norski (przewodniczący), Dobrzański, Stasiński.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Wydział II Cywilny po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnem sprawy rejestrowej firmy "Antoniński Przemysł Drzewny, Tartak Parowy w Antoninie, I. Lewkowicz i S-ka" (Idel Lewkowicz i Spółka Przemysł Drzewny Antonin) na skutek zażalenia spólników z dnia 9 listopada 1936 r., na postanowienie Sądu Okręgowego w Ostrowie z dnia 26 października 1936 r. (Nr R.H.A. 1.21) postanawia:

1. Zmienić w zaskarżonym orzeczeniu treść wpisu co do nazwy firmy (rubryka 2), którą należy wpisać w następującym brzmieniu: "Antoniński Przemysł Drzewny, Tartak Parowy w Antoninie I. Lewkowicz i S-ka".

2. Koszty postępowania nałożyć na żalącą się Spółkę.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 26 października 1936 r. Sąd Okręgowy w Ostrowie - jako Sąd rejestrowy - zarządził wpis żalącej się do rejestru handlowego, ustalając w rubryce 2 nazwę firmy w następującym brzmieniu: "Idel Lewkowicz i Spółka - przemysł drzewny - Antonin". W uzasadnieniu tej decyzji Sąd pierwszej instancji podniósł, iż zgodnie z art. 28 kh(1) - firma spółki jawnej zawierać może jedynie nazwiska wszystkich spólników, albo też nazwisko i imię jednego lub kilku spólników z dodatkiem, wskazującym spółkę. Dodatek do firmy "przemysł drzewny Antonin" oparł sąd na przepisie art. 31 kh.

Na to rozstrzygnięcie złożyli reprezentanci spółki spólnicy: Jakób Mass, Mojżesz Lewkowicz, Chil Ichel Landau, zażalenie, które jest dopuszczalne z art. 79 kh (art. LIX przep.(2) wprow. kh, § 10 rozporządzenie(3) Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 lipca 1934 r. o rejestrze handlowym w związku z art. 419 kpc(4)) i zostało założone w formie prawidłowej (§ 13 cyt. rozporządzenia o rej. handl.).

Żalący się domagają się zmiany zaskarżonego postanowienia w części dotyczącej nazwy wpisanej firmy i nadania jej brzmienia, ustalonego w umowie spółkowej z dnia 26 października 1936 r. (§ 1).

Zażalenie jest merytorycznie uzasadnione.

Na mocy art. 16 kh sąd rejestrowy bada, czy zgłoszenie i dołączone do niego dokumenty zgadzają się pod względem formy i treści z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawnymi. Zasadnicze postanowienia o firmie kupieckiej są zamieszczone w art. 26 - 38 kh. W szczególności art. 28 § 1 wskazuje, jakie składniki musi zawierać firma spółki jawnej, przewidując pozatem w art. 31 możliwość dodatków, mających na celu bliższe oznaczenie osoby kupca lub przedsiębiorstwa.

Firma żalącej się, podana w umowie spółkowej w brzmieniu "Antoniński Przemysł Drzewny Tartak Parowy w Antoninie J. Lewkowicz i S-ka" odpowiada więc powyższym warunkom ustawowym; zawiera bowiem nazwisko i jedną literę imienia spólnika oraz wzmiankę, wskazującą spółkę. Dalsze dodatki oznaczają bliżej przedsiębiorstwo, i nie sprzeciwiają się naczelnej zasadzie prawa firmowego: prawdziwości firmy. Ustawodawca podał jako granicę dopuszczalności dodatków tę tylko okoliczność, by one nie wprowadzały w błąd (zd. 2 art. 31 kh). W konsekwencji sąd musi odrzucić tylko takie dodatki, przy których istnieje obawa wprowadzenia w błąd (art. 16 kh).

Skoro zaś w omawianym przypadku brzmienie firmy żalącej się spółki podane we wniosku nie zawiera składników, które by wprowadzały w błąd, ani też nie sprzeciwia się postanowieniom dalszych przepisów (również szczególnych) co do firmy, przeto brak było podstawy do zmiany przez Sąd rejestrowy nazwy firmy Spółki, ustalonej w umowie spółkowej z dnia 20 października 1936 r.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji postanowienia, o kosztach w myśl art. 109 kpc i § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 czerwca 1935 r. (Dz. U. 1935 r. Nr 43 poz. 291) w związku z art. 2 przep. o koszt. sąd.


 

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Orzeczenie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna

z dnia 12 marca 1936 r.

II C 2564/35

1. Dodatki do firmy spółki z o.o., oznaczające pokrewieństwo wspólników, powinny odpowiadać prawdzie; niedopuszczalny zatem jest dodatek w firmie wyrazu "bracia", jeżeli wspólnicy nie są braćmi.

2. Oznaczenie firmy spółki jawnej, której wspólnikami są osoby tego samego nazwiska, wspólnym mianem "bracia" bez podania przynajmniej pierwszej litery imienia jednego lub kilku wspólników, nie indywidualizuje dostatecznie danej firmy i nie czyni zadość wymaganiom art. 28 § 1 kh(1).


 

Zakładanie, przekształcenia, rejestracja spółek

Orzeczenie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna

z dnia 3 marca 1936 r.

C II 2564/35

  1. Dodatki do firmy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, oznaczające pokrewieństwo spólników, powinny odpowiadać prawdzie; niedopuszczalny zatem jest dodatek w firmie wyrazu "bracia", jeżeli spólnicy nie są braćmi.
  2. Oznaczenie firmy spółki jawnej, której spólnikami są osoby tego samego nazwiska, wspólnym mianem "bracia" bez podania przynajmniej pierwszej litery imienia jednego lub kilku spólników, nie indywidualizuje dostatecznie danej firmy i nie czyni zadość wymaganiom art. 28 § 1 kh.